Polskie społeczeństwo starzeje się. Czy migranci mogą uratować gospodarkę? Wnioski z konferencji ZPP

Przedsiębiorstwa działające na polskim rynku coraz silniej odczuwają deficyt rąk do pracy. Społeczeństwo starzeje się – dzietność spada, a przewidywana długość życia się wydłuża, co niekoniecznie wiąże się z chęcią kontynuowania pracy po osiągnięciu wieku emerytalnego. Rośnie więc liczba osób pobierających emerytury względem pracujących. Problem już teraz jest dotkliwy, a dalsze perspektywy wcale nie są korzystne.

Analiza trendów demograficznych przeprowadzona na podstawie danych GUS nie przewiduje odwrotu od tego trendu. Według analiz, za 30 lat osoby powyżej 50 roku życia będą stanowiły połowę polskiego społeczeństwa. Nawet przy najbardziej optymistycznych założeniach, obciążenie osoby pracującej wzrośnie dwukrotnie – jeśli system nie zmieni się.

W obliczu kryzysu demograficznego i znacznego, wciąż rosnącego niedoboru pracowników – jak wypełnić lukę na rynku pracy?

Poniższy tekst zawiera wnioski z konferencji ,,Wyzwania rynku pracy – czy migracja może uratować polską gospodarkę?”, zorganizowanej 15 listopada 2023 przez Związek Przedsiębiorców i Pracodawców.

Zobacz szczegóły i program konferencji >>

Zapis video z poszczególnych paneli na kanale YouTube ZPP >>

JAK WYPEŁNIĆ LUKĘ NA RYNKU PRACY?

Na problem niedoboru pracowników należy patrzeć w dłuższym horyzoncie czasowym. Z tej perspektywy, rozwiązania dostępne na poziomie lokalnym są niewystarczające; polityka pronatalistyczna nie jest w stanie uratować sytuacji gospodarki w ciągu najbliższych 20-30 lat, a podnoszenie wieku emerytalnego, od którego nie da się uciec, ma swoje limity. Niedobór pracowników na rynku krajowym sprawia więc, że naturalnym kierunkiem staje się praca migrantów, którzy już teraz z roku na rok odgrywają coraz większą rolę w krajowym życiu gospodarczym. Sektor produkcyjny, usługowy i branża hotelarska już od dawna szukają pracowników za granicą; napływ ludności z Ukrainy, również przed wojną, stał się ratunkiem dla wielu polskich przedsiębiorstw.

TRAMPOLINA DO KRAJÓW ZACHODNICH. DLACZEGO IMIGRANCI NIE ZOSTAJĄ W POLSCE?

Polska często traktowana jest jako kraj tranzytowy, z którego imigranci przenoszą się dalej, na zachód. Brak rozbudowanego systemu pomocy socjalnej to jedynie wierzchołek góry lodowej powodów, dla których Polska nie jest krajem wystarczająco dla nich atrakcyjnym. Kluczową grupę z punktu widzenia rynku pracy stanowi konkretna grupa – imigranci zarobkowi, dla których problemy w polskim systemie są znacznie bardziej złożone.

Istotne dla osób chcących podjąć pracę za granicą są zarobki, które w Polsce są dużo mniej konkurencyjne niż w państwach zachodnich. Co prawda pracodawcy starają się rekompensować poziom płac niższymi wymaganiami wobec kandydatów niż inne państwa, m.in. poprzez brak warunku znajomości języka, jednak nadal jest to istotny czynnik ograniczający zainteresowanie potencjalnych pracowników. Następnie w grę wchodzi problem skomplikowanych procedur; podstawową barierą jest sama możliwość pozostania w kraju, bo w Polsce trudno zalegalizować pobyt w dłuższym okresie. Kwestie proceduralne dotyczące zatrudnienia są zbyt skomplikowane, w dodatku często trwają od kilku tygodni do nawet kilku miesięcy. Poza legalizacją pobytu oraz zatrudnienia, problem dotyczy również uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych za granicą. Nawet w przypadku decyzji o podjęciu pracy w Polsce, proces utrudniony jest już na etapie formalno-prawnym, co często stanowi czynnik zniechęcający potencjalnych imigrantów.

Żeby odpowiedzieć na wyzwania gospodarcze Polski, szczególnie istotne jest więc opracowanie odpowiedniej polityki migracyjnej, która pozwoli imigrantom na wykorzystanie swoich umiejętności na polskim rynku pracy i stworzy odpowiednie warunki do pozostania w naszym kraju.

JAK ZBUDOWAĆ POLITYKĘ MIGRACYJNĄ?

Podstawowym wyzwaniem jest dziś nie tylko przyciągnięcie imigrantów, ale i sprawienie, że będą chcieli zostać w kraju. Podejście do aktywizacji migrantów powinno być więc kompleksowe, obejmujące edukację, szkolenia i ułatwienie wykorzystywania szans na rynku pracy. W zakresie formalno-prawnym, należy kłaść nacisk na upraszczanie przepisów – istotnym kierunkiem jest automatyzacja i digitalizacja procesów migracyjnych, która byłaby w stanie znacznie usprawnić system i zwiększyć przejrzystość procedur.

Kluczowa jest również integracja imigrantów, szczególnie dzieci, obejmująca naukę języka. W tym zakresie ważna jest także otwartość Polaków na ludność napływową i sposób przedstawiania jej w dyskursie publicznym.